Otobiyografi
2014 yılında, 6. Sınıfta derste işlediğimiz eski Türk devletleri konusu bir hayli ilgimi çekmişti. Tahmin ediyorum ki kitaplardaki güç tasviri ve yer alan resimler beni cezbetmişti.
Peki neden bu konu çevremdeki diğer çocukların değil de benim bu kadar ilgimi çekti? Galiba şundan: çok daha öncesinde, 5–6–7 yaşlarımda tarih ile tanışmıştım. Bu yaşlarda insan beyni sünger gibi. Çevresindeki her şeyi çekiyor. Kahvaltılık gevreklerden çıkan CD’lerde tarih, coğrafya konulu oyunlar vardı. Müthiş tasarlanmış bu oyunlar bendeki tarih ilgisini tetiklemiş ve ortaya çıkarmış olmalı. Belki de o gün annem o gevreği almasaydı bu satırlar hiç yazılmayacaktı. Veya ilgimi daha geç fark edip bu yazıyı birkaç yıl sonra yazacaktım. Dolayısıyla potansiyelimizi ortaya çıkarmak her alanı tecrübe etmeliyiz. Keman görmeyen biri, yeteneği olsa bile bunu fark edemez.
Her neyse, eve gidince araştırmaya başladım. Araştırdıkça yepyeni konular ortaya çıktı. Daha da derinlemesine araştırdım. 11–12 yaşındayken, belki de bir üniversite Türkoloji öğrencisinin okuması gereken makalelerle, izlemesi gereken belgesellerle vakit geçirdim. Girdiğim sitelerin, indirip incelediğim belgelerin haddi hesabı yok. Teknoloji müthiş bir şey! 11 yaşındaki bir çocuk elindeki telefonla/bilgisayarla, saniyeler içinde, 4-5 bin kilometre ötedeki yazıtlar hakkında araştırmalara ulaşıyor, okuyor.
Araştırırken Facebook’ta karşılaştığım Türk Orhun alfabesini yaşatma grubuna girdim ve orada Göktürk alfabesini öğrendim, paylaşımlar hazırladım, paylaştım. Yaz tatilinde, köyde bu gruba paylaşım hazırladığımı hatırlıyorum. Bu paylaşımları birkaç yıl önce saçma bir düşünceyle silmiş olsam da, bazı yorumlarda bu döneme ait izler (1, 2, 3, 4) mevcut.
O yıllarda karşılaştığım bitig.org (yeni şekliyle bitig.kz) sitesi, keşfedilmiş Türk yazıtlarının bir veri tabanı. Elbette eksik yazıtlar vardır ancak bu haliyle de mükemmel bir site. Transliterasyonu, orijinal yazılar, Kazakça, İngilizce ve Rusçaya çeviriler, negatiflenmiş, farklı açılardan fotoğraflar…
Mükemmel bir siteydi. Kazakça demişken, yazıtların Kazakça çevirilerine baktığımda 1300 yıl öncesinden pek de farklı olmadığını gördüm. Ne yazık ki bizim dilimiz çok değişmiş, uzaklaşmış. Günümüzdeki Türk halkları arasında ortak bir dilin oluşturulması konusunda da o yıllarda bazı ortamlarda bulunmuştum. Bu da başka bir yazının konusu olabilir.
Kesinlikle okullarda ilgi/yetenek taraması yapılarak öğrenciler desteklenmelidir. Potansiyelini yeterince kullanamamış hatta keşfedememiş milyonlarca insan var. Kendimden örnek vereyim, o yıllarda bir yetenek taraması programı olsaydı ve özel eğitim alsaydım belki de şu anda Moğolistan’daki bir araştırma ekibinin üyesiydim, Makine Öğrenmesi/OCR ile yazıtların latinizasyonunu yapan bir ekipteydim, o devir hakkında soru sorup bilgi alabildiğiniz Siri tarzında bir yapay zekanın geliştiricisiydim, yazıtların dikiliş/yazılış anlarını gösteren AR/VR yazılımını yapan ekipteydim. Aa bak güzel fikirlermiş, şimdi mi yapsam ki… :D
Bu sürecin bana çok katkısı oldu. Etkili araştırma yapma, internetin derinliklerinden bilgi toplama metodlarını öğrendim, makalelere aşinalık kazandım, algım genişledi, gelecekteki çalışmalarım için zemin oluşturdu.
Ne yazık ki bu işleri hep yabancılar yapıyor. Özellikle İskandinav ülkelerinden büyük ilgi var. Alfabeyi çözen de bir Danimarkalı zaten. Bizim atalarımız olmasına rağmen ilgimiz neredeyse hiç yok. Geçmişten ders alıp, bilim ve teknolojinin gücüyle geleceğe yön vermeliyiz.
2020, belki de hayatımı değiştiren yılda karantinada düşünürken, geçmişe, hafızamın derinliklerine bir yolculuk yaptım ve “Şimdi ne yapabilirim?” diye kendime sordum. Bu sitelerin Türkçesini kendim yayınlamayı düşündüm. Bu ay açtığım blog sayfasında birkaç yazıtı yayınlandım. Ancak bu çok zahmetli bir iş: kopyala, çevir, düzenle, yapıştır. Buna ayıracak zamanım yok, devam ettirmeyeceğim. Üniversitelerin, devletin yapması gereken bir iş. Evet, her şeyi devletten beklememek lazım ancak benle eşzamanlı olarak bunu bir üniversite yapıyorsa emeğim boşa gidecek. Elbette yaparken bir şeyler öğrenirim, kendime bir şeyler katarım ancak birincil hedefim bu değil.
Bu yüzden size, ilgilenenlere aşağıda birkaç site bırakıyorum. Bu siteleri, Google Translate eklentisiyle çevirebilirsiniz. Eklenti kullanmadan da, ki mümkünse kullanmanızı öneririm, bildiğimiz çeviri kısmına linki yapıştırıp tıklayabilirsiniz. Siteleri çevirdikten sonra seve seve yeni bilgiler edinebilirsiniz.
Bu sitelerin daha kapsamlısını ve detaylısını devletimizin ve üniversitelerimizin yapması dileğiyle!
https://bitig.kz/?lang=e&mod=0
http://atalarmirasi.org/tr/orhon
http://www.runiform.lingfil.uu.se/wiki/Inscriptions_-_Full_list
